Zgromadzenie Ogólne Krajowej Rady Spółdzielczej podjęło uchwałę w sprawie sposobu kształtowania otoczenia prawnego i nadzorczego spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych. Wyraża w niej stanowczy protest wobec sposobu kształtowania oraz jakości otoczenia prawnego i nadzorczego SKOK.
Uchwała nr 18/2014
Zgromadzenia Ogólnego Krajowej Rady Spółdzielczej
z dnia 26 czerwca 2014 r.
w sprawie sposobu kształtowania otoczenia prawnego i nadzorczego spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych
Zgromadzenie Ogólne Krajowej Rady Spółdzielczej działając na mocy art. 259 § 2 ustawy – Prawo spółdzielcze [ tekst jednolity Dz.U. 2013 poz.1443], uchwala co następuje
§ 1
Zgromadzenie Ogólne Krajowej Rady Spółdzielczej wyraża stanowczy protest wobec sposobu kształtowania oraz jakości otoczenia prawnego i nadzorczego spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych.
§ 2
Uchwała wchodzi w życie z dniem jej podjęcia.
Uzasadnienie
W dniu 5 listopada 2009 roku uchwalona została ustawa o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych. W założeniu miała być ona kompletnym aktem prawnym, wyczerpująco regulującym organizację i działalność spółdzielczych kas oszczędnościowo – kredytowych. Pomimo trwających kilka lat prac legislacyjnych (prace nad ustawą z 2009r., prace nad jej nowelizacjami, w tym nad nowelą z dnia 19 kwietnia 2013 r., prace związane z usunięciem niezgodności orzeczonych przez TK) obowiązująca ustawa obarczona jest licznymi wadami, które godzą w samorządność spółdzielczych kas oszczędnościowo – kredytowych prowadząc m.in. do nadmiernego ograniczenia swobody działalności tych instytucji.
W szczególności prezentowany pogląd uzasadniają rozwiązania przyjęte następującymi przepisami:
– dodany nowelą z kwietnia 2013 r. przepis art. 44 ust. 4 ustawy o spółdzielczych kasach oszczędnościowo – kredytowych, który doprowadził do przejęcia przez Komisję Nadzoru Finansowego decydującego wpływu na kształt wszystkich umów cywilnoprawnych stanowiących podstawę świadczenia usług przez Kasę Krajową. W myśl tego przepisu Komisja Nadzoru Finansowego uzyskała kompetencję do zatwierdzania wzorców umów zawieranych pomiędzy Kasą Krajową i kasami w zakresie prowadzonej przez Kasę Krajową całej działalności gospodarczej. Regulacja ta stanowi naruszenie zasady swobody umów w zakresie kształtowania stosunków cywilnoprawnych;
– dodany nowelą z kwietnia 2013 r przepis art. 7la ustawy o spółdzielczych kasach oszczędnościowo – kredytowych, który godzi w istotę prawa do zaskarżenia każdej decyzji administracyjnej wydanej w pierwszej instancji. Wprowadzony nim automatyzm nadawania rygoru natychmiastowej wykonalności decyzjom Komisji Nadzoru Finansowego w przedmiocie: zawieszenia w czynnościach członków zarządu kasy lub Kasy Krajowej, ograniczenia zakresu działalności kasy lub Kasy Krajowej, odwołania członka zarządu kasy lub Kasy Krajowej, odwołania kuratora, odwołania likwidatora, zawieszenia działalności kasy może wywoływać tak daleko idące skutki społeczno-gospodarcze, że postępowanie odwoławcze w istocie swej stanie się bezprzedmiotowe;
– dodane nowelą z kwietnia 2013 r przepisy art. 74c ustawy o spółdzielczych kasach oszczędnościowo – kredytowych, które stanowią wyłom od zasady, w myśl której połączenie dotyczyć może podmiotów o takiej samej lub podobnej formie prawnej i dokonywane jest według procedury zapewniającej ochronę praw członków (wspólników) wszystkich łączących się podmiotów. Przepisy te przewidują, bowiem możliwość przejęcia kasy przez bank krajowy (który działa przede wszystkim w formie spółki akcyjnej) oraz możliwość przejęcia wybranych praw majątkowych kasy lub wybranych zobowiązań kasy przez bank krajowy. Polski system prawny nie reguluje procedury połączenia spółki akcyjnej ze spółdzielnią. Przejęcie wybranych składników majątku, przy jednoczesnym pozostawieniu w kasie tych składników, na przejęcie, których nie ma chętnego, nie realizuje żadnych społecznie uzasadnionych celów. Przeciwnie, przejęcie atrakcyjniejszych składników majątku zagrożonej niewypłacalnością kasy dodatkowo znacznie pogarsza jej sytuację majątkową. Pomimo iż majątek spółdzielni stanowi prywatną własność jej członków, przyjęte rozwiązania pozbawiają członków kasy przysługującego im prawa do majątku kasy i wszelkich innych praw majątkowych wynikających ze stosunku członkostwa w spółdzielni. Regulacje te w konsekwencji doprowadzą także do zmarginalizowania ich pozycji prawnej w spółce przejmującej;
– wprowadzony nowelą kwietniową do ustawy o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym art. 20g, który narusza zasadę społecznej gospodarki rynkowej, opartej na własności prywatnej oraz zakłóca zasady uczciwej gry rynkowej. Przepis ten przewiduje udzielanie przez BFG, z tworzonego w nim funduszu kas, wsparcia podmiotowi, przejmującemu wybrane prawa majątkowe lub wybrane zobowiązania kasy. Możliwość udzielania z tego funduszu wsparcia bankowi, a więc podmiotowi sektora, który nie uczestniczy w tworzeniu funduszu kas, a w szczególności bankowi, który nie przejmuje kasy jako całości, nie znajduje żadnego uzasadnienia;
– nadane nowelą kwietniową nowe brzmienie art. 73 i nowy art. 73a, które przewidują możliwość ustanowienia zarządcy komisarycznego w Kasie Krajowej, choć jest ona ustawowym krajowym organem samorządu spółdzielczego i przejęcia przez Państwo bezpośredniego zarządzania samorządem spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych. Ponadto projektowana regulacja przewidująca odpowiedzialność Kasy Krajowej za skuteczność realizacji programu postępowania naprawczego, podczas gdy instytucja ta ma ograniczony wpływ na wynik swojej działalności oraz na swoją płynność finansową, zakłada wewnętrzną sprzeczność w systemie prawa i jako taka jest nie do pogodzenia z zasadą prawidłowej legislacji i zasadą zaufania obywateli do państwa.
– wprowadzenie w ustawie o spółdzielczych kasach oszczędnościowo – kredytowych przepisu art. 74c ust. 9, w myśl, którego sąd administracyjny, w razie uznania za zasadną skargi na decyzję o przejęciu kasy albo o przejęciu wybranych praw majątkowych lub wybranych zobowiązań, może orzec tylko o jej wydaniu z naruszeniem prawa. Kontrola sądów nad decyzjami organów administracji jest jedną z podstawowych zasad praworządności. Wyłączenie zaś możliwości orzeczenia o uchyleniu lub nieważności decyzji administracyjnej czyni tą kontrolę iluzoryczną, wręcz nieskuteczną jako środek ochrony interesów obywateli. Należy podkreślić, że podobnego rozwiązania przepisy obowiązującego prawa nie przewidują w przypadku decyzji o przejęciu banku.
Ponadto wskazać należy, że dla praktycznego aspektu działalności spółdzielczych kas równie doniosłe znaczenie, tak jak przepisy rangi ustawowej, mają przepisy zawarte w aktach wykonawczych do ustawy. Dlatego wysoce niepokojącym zjawiskiem jest liczba i częstotliwość modyfikacji szczególnych zasad rachunkowości spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych, określanych w drodze rozporządzenia Ministra Finansów. W stosunkowo krótkim okresie czasu zasady te zmieniano aż czterokrotnie, a obecnie przygotowany jest projekt piątego rozporządzenia w tej sprawie, który ma wejść w życie w styczniu 2015 roku. Termin ten wyznaczono bez uwzględnienia przedkładanych przez Kasę Krajową argumentów. Zdecydowana większość dotychczas wprowadzonych w ten sposób zmian przyczyniała się do coraz gorszego obrazu sytuacji finansowej spółdzielczych kas i prowokowała kolejne działania ze strony nadzorcy.
Przewodniczący
Zgromadzenia Ogólnego
Krajowej Rady Spółdzielczej
dr Jerzy Jankowski
